Bescherm wat je lief hebt
Sigrid Burg is zeezeiler, journalist en ondernemer. Op dit moment vaart ze als stuurman mee met de expeditie van By The Ocean We Unite (BTOWU), de Nederlandse stichting die zich inzet voor plastic vrije oceanen. Zestien avonturiers, uit verschillende delen van de wereld, bevinden zich op het schip de Fantastiko van Huub Veeneman en delen hun verhaal.
Het schip voelt als thuiskomen. Zelfs de trap kraakt hetzelfde. Maandenlang zeilde ik met zusterschip Anne-Margaretha over onze eindeloze zeeën. Op 85 graden Noorderbreedte stond ik oog in oog met hongerige ijsberen. En op 65 graden Zuiderbreedte werd ik gegrepen door het schouwspel van tientallen fouragerende walvissen met imposante Antarctische ijsbergen op de achtergrond.
Zeilen is mijn passie. Maar wanneer je in deze desolate gebieden plastic vindt, weet je dat het anders moet. Jarenlang hielden we ons voor dat er niet zoveel aan de hand was met de oceanen. Het ‘ogenschijnlijke blauwe niets’ toonde geen tekenen van verval. Die illusie is voorgoed voorbij. Inmiddels is duidelijk dat de plastic soep een enorm probleem vormt voor ons ecosysteem, onze gezondheid en ja, onze economie.
De kans is groot dat die verse vis vanavond op je bord microdeeltjes plastic bevat, niet te zien met het blote oog.
In de oceaan drijven plastic eilanden, waar vogels hun dagen op kunnen slijten. Walvissen spoelen aan met kilo’s zwerfafval in hun maag. Plastic is overal en in zulke kleine deeltjes verpulverd dat wij ons er niet eens van bewust zijn. De kans is groot dat die verse vis vanavond op je bord microdeeltjes plastic bevat, niet te zien met het blote oog.
Maar is een moralistisch betoog nu wat ik wil? Nee. Actie wel. Datzelfde gevoel overviel Thomas van Thiel. Hij is altijd op het water te vinden. Op zijn droomreis over de Atlantische Oceaan zag hij midden op de route een plastic flesje drijven, waarop hij het roer omgooide en By The Ocean We Unite (BTOWU) oprichtte. Met deze stichting organiseert hij expedities per zeilschip om de bewustwording van het plastic soep probleem te vergroten.
In de havens wordt kennis uitgewisseld en genetwerkt. En ter plekke ontstaan teams die kusten schoonmaken.
“We kunnen zo niet verder. Met onze expedities hopen we de politiek, het bedrijfsleven, instanties en burgers samen te brengen en een brug te slaan”, aldus van Thiel. “Onderweg nemen we met een speciaal net monsters, die later onderzocht worden in het laboratorium. In de havens wordt kennis uitgewisseld en genetwerkt. En ter plekke ontstaan teams die kusten schoonmaken.”
Op deze vijfde expeditie van BTOWU, ditmaal van Rotterdam rond Denemarken en via Texel weer terug, is er een internationale groep mensen aan boord. Een kleurrijke samenstelling van wetenschappers, ondernemers, avonturiers, een delegatie van National Geographic en zelfs de wereldrecordhouder solo roeien Kiko Matthews (snelste vrouw die de Atlantische Oceaan is over geroeid).
Matthews (37) kreeg in 2009 te horen dat ze leed aan het syndroom van Cushin, een levensbedreigende ziekte. Altijd al een avonturier werd het haar meteen duidelijk dat haar leven vanaf nu een doel moest hebben. “Ik wilde de planeet een stukje mooier maken, door mijzelf steeds meer uit te dagen”. Dat deed ze. In 2016 zette ze met nog geen twee jaar voorbereiding het wereldrecord solo roeien over de Atlantische oceaan op haar naam. Let wel: in diezelfde periode werd ze voor de tweede keer geopereerd aan een hersentumor.
Ze vertelt met plezier over haar pieken en dalen in het leven en is daarmee een inspiratie voor velen. Ze heeft nu toegezegd mee te doen met het Team Like A Girl, een voetrace van 260 km verdeeld over 5 dagen door de woestijn. “Ik heb geen ervaring met marathons lopen, maar ik weet dat ik mentaal sterk genoeg ben. De rest volgt vanzelf”, zegt ze met een twinkeling in haar ogen.
Aan boord ontstaan kruisbestuivingen, ideeën die gedeeld worden of samen opgepakt. Het is de kracht je over zeeziekte en irritaties heen te zetten die hoe dan ook ontstaan. Het kan uiterst confronterend zijn om met 16 mensen dicht op elkaar in een kleine ruimte te leven. De kunst is elkaar te inspireren en dat lijkt voor deze groep bijna een natuurlijke manier van zijn. In korte tijd is hier een familie ontstaan die lief en leed deelt met elkaar.
Voor de Amerikaan Frederick Smith (45) is dit familiegevoel een fijne bijkomstigheid. “Mijn vader overleed vorig jaar en toen kreeg ik ineens geld tot mijn beschikking om eindelijk mijn droom achterna te gaan”. Vol passie vertelt ook hij over zijn keuzes. “Ik weet nog goed dat ik op een dag realiseerde, waarom noemen we onze planeet ‘Aarde’ als die voor meer dan 70% uit water bestaat? Laten we hem planeet Oceaan noemen!”
Nu reist hij als getraind duiker en inmiddels wetenschappelijk blogger de wereld rond om verslag te doen van initiatieven op het gebied van de oceanen. Dat is zijn droom. Plastic speelt daarin een belangrijke rol. “Ik heb in alle delen van de wereld stranden schoongemaakt met vrijwilligers en het ligt overal. En wat daar ligt, is een fractie van wat er in de oceanen drijft”.
Dit bevestigt Dr. Toste Tanhua, senior wetenschapper aan het GEOMAR instituut in Kiel. Een van de instituten en organisaties die we tijdens deze expeditie bezoeken. Tanhua (53) doet al jaren onderzoek en is een van die wetenschappers die liever niet zijn hypothese tot waarheid ziet worden. “Er wordt inderdaad overal plastic gevonden. Dat blijkt bijvoorbeeld ook uit de metingen die zijn gedaan tijdens de Volvo Ocean Race”. Tanhua en zijn team installeerden de speciale meetinstrumenten op de schepen Turn The Tide On Plastic en AkzoNobel.
Inmiddels weten de meeste mensen wel dat de plastic soep een probleem is. Dus wat kan zo’n zeilschip met een klein visnet feitelijk doen tegen dat probleem? “We maken het probleem zichtbaar en werken actief samen met instituten die gebruik maken van onze monsters. Bovendien geloof ik in het belang en de impact van dit soort burgerwetenschap”, zegt Roos Swart.
Swart (25) is marine bioloog en als onderzoeker verbonden aan BTOWU. Ze is op Terschelling geboren en was daardoor altijd afhankelijk van de zee. “Ik kon alleen het eiland af via het water. En dat water heeft een enorme aantrekkingskracht op mij”.
Ze wil als bioloog bruikbaar onderzoek doen en niet alleen maar rapporten schrijven ‘die op een plank belanden’. Swart bracht voor haar stage het onderzoek van de vorige BTOWU expedities in kaart, waarmee ze het plastic soep probleem visualiseerde.
Tijdens het bezoek aan het VN gebouw in Kopenhagen dat met de meeste duurzame en milieuvriendelijke technologieën is gebouwd, houdt Swart haar overtuigende presentatie. De cijfers van de hoeveelheid plastic die niet eens dagelijks, maar per minuut in de oceanen terechtkomt, raken ook mij diep. “Ik heb liever dat er 10 mensen met een hoop ideeën van boord gaan of uit deze zaal lopen, dan een paper die niemand leest”.
Fosca Poltronieri (31) beaamt dit. “BTOWU doet aan boord in weinig tijd veel, doordat er gebruik wordt gemaakt van het momentum”, zegt ze vol lof. “Er zijn cameraploegen aan boord en avonturiers die binnen no-time BTOWU ambassadeurs zijn. Zo creëer je een olievlek. Niemand kan er nog omheen”.
Poltronieri informeerde jarenlang als Environmental Officer kapiteins op cruiseschepen over de regels rond afvalverwerking aan boord en in havens. Daar zag ze dat er zoveel regels zijn dat niemand er beter van wordt. Zeker de natuur niet. Onlangs maakte ze de stap naar ‘The Waste Transformers”, een Nederlandse start-up die van afval energie maakt. “Ik geloof in dit soort initiatieven. Net als BTOWU. Kijk maar wat er gebeurt. We hebben ervaren dat de Denen erg bewust zijn van hun omgeving en toch zien die nu dat anderen plastic in hun wateren vinden. Dat doet wat met deze mensen”.
Ze is aan boord met haar nichtje en oma. Een Italiaanse op leeftijd die urenlang stilletjes uitkijkt over die prachtige zee en voortdurend enthousiast meehelpt met het traceren van plastic in de vangst uit het net. Ouderdom is haar enige vijand. “Mijn oma heeft altijd op zee willen werken en dat is nooit gelukt. Dat we dit nu samen doen, is een onvergetelijk cadeau.”
Updates over deze tocht zijn te vinden op de FB pagina van BTOWU.
Sigrid Burg
(foto’s en tekst)
