Henk Hortensius 1945 – 2023
Hij was visser, blokmaker, charterschipper, harmonicaspeler, zeezeiler. In willekeurige volgorde. Op zijn schip stond een Amerikaans grenen mast van ruim honderdvijfentwintig jaar oud. “Onverwoestbaar. De bliksem is er al eens ingeslagen, maar hij staat er nog steeds op.” Een paar jaar geleden sloeg bij hem zelf de bliksem in: herseninfarct. Maar ook hij stond weer op. “Door hard en veel te vloeken heb ik mezelf weer leren praten.” De vreugde was echter niet van erg lange duur. Afgelopen vrijdag (11 augustus) werd Henk Hortensius gevonden. In het IJsselmeer, langs de haven van Enkhuizen, te water geraakt met zijn scootmobiel. Hij was 78 jaar oud.
Henk Hortensius maakte nooit de indruk dat hij veel in zijn mars had: elke pretentie was hem vreemd. Maar wie met hem aan de praat raakte en de tijd nam om te luisteren, ontmoette een man met onverwachte diepgang. Een man die niet alleen alles wist van het vissersambacht, maar ook Russische literatuur las in de originele taal. Die niet alleen kon zeilen als de beste, maar ook lesgaf in schermen, en in zijn vrije tijd tango danste. En die kon vertellen als de beste. Als schipper van de iconische torpedistenschokker MD3 hield hij zijn gasten vaak geboeid met verhalen over zijn tijd als visser, of zijn reizen op zee. Geen bloedstollende avonturen, maar echte belevenissen van een man met een wereld aan ervaring op het water.
Naar zee
Zijn vader was visserman en wist alles van vissen, planten en vogels; Henk kreeg zijn liefde voor de natuur al vroeg mee. Samen met het varen; hij had verschillende scheepjes, steeds een net iets betere, tot hij de grote schokker MD3 kon kopen. Daarmee kon hij naar zee. Het wad op, naar Helgoland op en neer, of onder Vlie droogvallen, lopen naar het Posthuys en dan later het gat uit, buitenom de Stortemelk naar de banken om op makreel te vissen. En naar de Oostzee, scharrelend langs de kust tot aan Polen toe.
Hij was al bijna gepensioneerd toen hij met een vriend een zeiljacht op ging halen in Durban, Zuid-Afrika: “Wekenlang op zee met niemand om ons heen, beetje vissen, lekker zeilen. We lagen lang te dobberen voor de Azoren, omdat we geen wind hadden. Thuis dachten ze dat we vergaan waren, omdat we niks van ons lieten horen. maar wij hadden het geweldig naar onze zin.”
Eigen baas
Met de MD3 charterde Henk op zijn eigen manier. Als oud-visserman liep hij altijd in de plunje die nog van vroeger bij dat ambacht hoorde en op klompen. Zo kende heel Enkhuizen hem, waar hij al jong ging wonen, en nooit meer wegging. Met zijn trekzak verlevendigde hij menig evenement. Hij had veel vaste klanten, die genoten van zijn rust en verhalen. Het schip zat altijd goed in de verf, en van binnen mooi in de lak, maar op een gegeven moment moest het allemaal toch luxer, volgens Casper Mooyman van Zeilvaart Enkhuizen, die de boekingen voor hem verzorgde. Daar had Henk geen zin in. Hij nam een zetschipper aan en ging buitenbeslagblokken maken in het Zuiderzeemuseum. Daar was hij weer eigen baas, hij deed al het hout- en smeedwerk zelf, en leidde er jonkies op die het ambacht wilden leren. En omdat hij niks aan zijn schip veranderde, kreeg het de A-status in het Register Varend Erfgoed. In 2021 verkocht hij het schip aan een vriendenclub in Middelharnis, waar het schip voor het laatst als visserschip was geregistreerd. Er zijn geen plannen om iets aan het schip te veranderen, en de A-status is daarmee ook voor de toekomst gewaarborgd.
Naakte meid
Bij het Zuiderzeemuseum gaf Hortensius ook demonstraties in vistechnieken op de blazer van het museum. Zelf verzamelde hij antieke elgers, waarmee vroeger paling werd gevangen. “De blazer had nog een vergunning voor groot vistuig. Dat snapte de politie niet, die haalden mijn fuiken uit het water, maar die moesten ze toch mooi teruggeven.” Toch bleef hij niet bij het museum. De MD3 kreeg hem weer te pakken, en zo schipperde hij er zelf nog een jaar of tien op, totdat hij een beroerte kreeg. ‘’Ik heb geluk gehad, twee dagen eerder zat ik nog in de top van de mast om een draadje te vervangen.”
Met mensen varen was toch Henks lust en leven. De verscheidenheid en de verhalen trokken hem, hij was geen eenzelvig type. Al hield hij er wel strikte normen op na: “Ik heb altijd gedaan wat ik wilde, op alle gebied, maar als schipper liet ik me niet versieren. Er lag wel eens een naakte meid in mijn bed, maar die stuurde ik er subiet uit, en als ze te jong waren liet ik het de schooljuf doen. Dat gedonder wou ik niet.”
Zwarte bende
Voor het overige had Hortensius een gezonde lak aan regels. Op zee hield hij graag radiostilte aan. Lekker rustig. Toen hij dat schip uit Durban haalde, liet hij wekenlang niets van zich horen: “We hadden toch niks te melden. We kletsten genoeg met elkaar. Mijn vriendin vroeg later: ‘Waar praatten jullie dan over?’ Nou, over niks.” Ook toen ze na de Azoren in een vier dagen aanhoudende storm verzeilden, bleef de radio uit. Ook voerden ze geen verlichting. Dat wekte argwaan en bij Bishops Rock, voor de Britse kust bij Lands End, werden ze opgebracht door de Douane. “Trok die zwarte bende het hele schip uit elkaar, en vonden ze zowaar sporen van cocaïne! Nou, dat kon helemaal niet. Bleek dat ze net een flinke lading in beslag hadden genomen op een ander schip, en de kleren van die mannen zat er nog onder, waar ze ons schip mee hadden besmet. Konden we weer verder. Gelukkig was die storm toen wel over.”
Russische volksliedjes
Na zijn beroerte moest Hortensius het varen eraan geven: zijn geest was nog helder, maar zijn ledematen wilden niet meer. Zijn laatste jaren sleet Henk in een huisje aan de Wierdijk. Vandaar uit was het een hanenstap naar zijn favoriete bankje aan de Enkhuizer haven. Hij praatte er met schippers en maten en studenten van de zeevaartschool, die graag bij hem kwamen buurten. Dan vertelde hij verhalen of speelde Russische volksliedjes op de trekzak. Na zijn beroerte werd het lopen steeds zwaarder, en was hij aangewezen op zijn scootmobiel. Daar reed hij nog vrolijk mee rond, tot hij er vrijdag 18 augustus, op weg naar zijn favoriete bankje aan het Krabbersgat, mee te water raakte. Reanimatie mocht niet meer baten: Henk Hortensius stierf op zijn eigen manier in het harnas, niet aan boord van de MD3, maar wel in het water van het IJsselmeer.
Peter Fokkens
(Met dank aan Schuttevaer waar dit artikel eerder in verscheen)
Regelmatig verschijnt er een mini-biografie op Zeilhelden over een Nederlandse of Vlaamse zeiler m/v die iets bijzonders heeft gepresteerd. Als je denkt dat je naam hebt die in deze galerij niet mag ontbreken stuur dan een mailtje naar redactie@zeilhelden.nl
