Eight Bells voor Eilco Kasemier
Eilco Kasemier voer twee maal (tegen wind en stroming) de wereld rond, één keer met een zeilboot en één keer met een motorboot. Kasemier is zaterdag 2 juni op zijn 97ste verjaardag overleden. Hieronder een portret uit 2010 van de markante zeiler.
Doorzettingsvermogen en zelfdiscipline
Een huid van perkamenten broosheid en geheel in strijd daarmee nog altijd een springerige vitaliteit die daar niet mee rijmt. Eilco Kasemier is 88 als ik hem spreek. Hij begrijpt dat hij niet veel tijd meer heeft om zijn herinneringen vast te leggen. In de boekenkast in zijn woonkamer ligt een stapel handgeschreven schrijfblokken. Zijn memoires, vol herinneringen over zijn tochten en ontmoetingen met andere zeilhelden. Bruynzeel, Van Rietschoten, Koopmans. Hij heeft ze gekend, ontmoet en bewonderd.
Kasemier is de enige Nederlander die solo van oost naar west Kaap Hoorn gerond heeft. Hij kijkt met een blik zoals mensen die lang op zee varen kunnen kijken; iets geknepen ogen, open gezicht, licht vragend, observerend. Hij heeft de wereld rond gezeild en gezworven van Sneek tot Congo, van Kortgene tot Hoog Soeren. Nu kijkt hij vanuit zijn appartement uit over het Gooimeer en daarachter de kerktoren van Blaricum. Bijna ziet hij zijn geboortedorp Hilversum. Eindigen waar je begonnen bent.
Eilco Kasemier wist als tiener al wat zijn missie in het leven zou worden: tegen de heersende wind en stroming de wereld rond varen en Kaap Hoorn ronden. Om zijn beweegredenen te achterhalen ga ik terug naar de jonge jaren van Kasemier, toen nog Koos genoemd. Die naam staat in het boek dat uiteindelijk zijn drijfveer werd om de ‘verkeerde kant’ de wereld rond te varen. ‘Gerbrand Douma’s reis om de wereld’ is de titel. Hij laat mij het boek zien dat hij, toe hij 11 was, kreeg van zijn vader als beloning voor het verven van de onderkant van het familieschip.
“Ik heb het kapot gelezen. Het was de reis van een Nederlands zeilschip van Texel onderweg naar Valparaiso, een havenplaats in Chili. Het Panamakanaal was te duur, dus gingen ze om Kaap Hoorn heen. Dat duurt langer, maar de kapitein hield de bemanning voor dat ze het geld dat ze bespaarden, samen zouden verdelen. Daarom zijn ze om de Kaap gevaren. Van oost naar west. Het was de moeilijkste zeiltocht ter wereld die bestond. Vanwege de tegenstroom en depressies die uit het westen kwamen. En vanaf het moment dat ik het las was dát mijn droom. Ik wilde Kaap Hoorn ronden van oost naar west, want dat was het moeilijkste dat er bestond. Na mijn terugkeer zat ik naast de bergbeklimmer Ronald Naar in de talkshow van Koos Postema. Naar had juist als eerste Nederlander de noordwand van de Eiger bedwongen. Toen zei ik dat we beiden hetzelfde hebben gedaan. We hebben beiden het moeilijkste volbracht.”
Kasemier las het boek in 1931 en het duurt nog 45 jaar voordat hij zijn droom heeft kan waarmaken. Dat hij de Kaap uiteindelijk gerond heeft, daar is hij onverdeeld trots op. Zijn Certificaat hangt op een duidelijk zichtbare plaats in de gang. ‘Kaap Hoorn Vaarder, categorie 1’. “Gerard Dijkstra is categorie 2, want die heeft niet als kapitein de Kaap gerond. Maar als bemanningslid van Conny van Rietschoten”, meldt Kasemier ongevraagd.
Eilco Kasemier is geboren in Hilversum, opgegroeid in Sneek en vergroeid met het water. Zijn vader werkte bij de Spoorwegen, maar ze hadden ook een restaurant aan het Sneekermeer, dus de kinderen (Kasemier en zijn oudere broer en zus) moesten meewerken in het bedrijf. Kasemier werd als jongste kind, volgens eigen zeggen, verwend door zijn moeder en zus. School had niet zijn belangstelling, de Openbare Handelsschool heeft hij nooit afgemaakt, voor zijn examen ging hij werken bij de Hollandse Stoomboot Maatschappij. Vader Kasemier zag dat met lede ogen aan en stuurde zijn zoon op reis, de wereld in. “Mijn vader wou mij drie jaar niet zien. Hij zei: als je terug komt moet je me recht in de ogen kijken en kunnen zeggen dat je eerlijk bent geweest, dat je een baan hebt en dat je je jezelf kunt redden. Anders kom je niet in mijn zaak.”
Eilco reist met een vriend naar Zuid-Frankrijk en geniet van het vrije leven. Als het geld op is vertrekt zijn vriend terug naar Nederland, maar Eilco weet een baan te krijgen als receptionist in Tanger, Marokko. Na de Tweede Wereld oorlog is hij een van de eerste die per auto door de mijn-vrije Sahara reist naar Congo. Naar later blijkt, bestaat het gezelschap waarmee hij reist uit oorlogsmisdadigers die zo snel mogelijk weg wilden uit de door de geallieerden beheerste gebieden. In Congo wordt Kasemier prospecteur (mijn-opzichter), tijdens zijn verlof in 1951 trouwt hij met Ellen, zijn jeugliefde. In 1955 nemen ze samen een hotel over en organiseren ze safari’s voor toeristen. Tot de onafhankelijkheid van Congo in 1960 gaan de zaken goed, daarna stort de toeristische industrie in. Eilco en Ellen sturen hun kinderen naar opa en oma in Sneek en gaan zelf met de auto naar Kaapstad voordat ze ook naar Nederland vliegen.
“Ik was platzak. We hadden twee en een half duizend gulden en ik had geen baan. Gelukkig kon ik aan de slag in een groot hotel/restaurant in Geleen en later in Delta Marina, Kortgene. Daar had ik wel oud willen worden. Ik had het over willen nemen, maar de zoon van de eigenaar werd directeur. Hij was 23 en ik 46, dat werkte niet. Toen kwam het hotel Oranjeoord in Hoog Soeren in beeld en dat was een buitenkansje. “Het was vlak bij het Loo, ‘het hotel van de Koningin’ werd het genoemd. Als (prinses) Margiet of Pieter (van Vollenhoven) gasten hadden, dan bleven die vaak bij ons logeren. Margriet kwam dan van te voren op de kamers kijken of er een bloemetje was of een klein kadootje.”
Ondertussen blijft de droom trekken. Eilco is al die tijd niet vergeten dat hij zich als 11-jarige voornam om ooit tegen wind en stroom Kaap Hoorn te ronden en om de wereld te zeilen. Zijn vrouw weet het ook. Het huwelijksaanzoek van Kasemier ging gepaard van een clausule waarin hij aangaf ooit solo rond de wereld te gaan zeilen. Al die jaren heeft hij kaarten bestudeerd en verhalen gelezen over de tocht die hij ooit zelf zal volbrengen. En gevoed door ontmoetingen met zeezeilers heeft hij ook precies in zijn hoofd hoe zijn ideale schip er uit moet zien. In 1936 ontmoette hij de zeezeiler Kees Bruynzeel bij de sluizen in IJmuiden. Bruynzeel vertrouwd hem toe dat hij 40 voet de beste maat vind voor een schip dat door 1 persoon wordt gevaren. Kasemier houdt daar aan vast, net als de dubbele masten die hij ideaal vindt voor zijn schip. Later krijgt hij daar met de ontwerper van zijn schip, Dick Koopmans nog een meningsverschil over. Volgens Koopmans ‘kostte het -mij- nogal wat moeite om de denkbeelden van Eilco aan te passen. En dat is mij ook lang niet altijd gelukt.’
De droom van Kasemier wordt een stalen kits van ruim 12 meter, ontwerp #139 van Koopmans en krijgt na de bouw de naam Bylgia (Noorse Godin van de Westenwind). Kasemier vaart er onder andere proef mee naar Noorwegen en IJsland en is onder de indruk van de zeewaardigheid van het schip. Mei 1976 vaart hij naar Plymouth om mee te doen met de Observer Singlehanded Trans Atlantic Race (Plymouth-UK/Newport-USA). Dat wordt het begin van zijn wereldomzeiling. Als een van de laatsten finished Eilco, maar de OSTAR winnen is niet zijn ambitie. In oktober vertrekt hij om na een stop in Rio de Janeiro zijn uiteindelijke doel te bereiken: Kaap Hoorn.
31 januari 1977 rondt hij de Kaap om 15:00 uur lokale tijd, 8 Beaufort uit het westen en 5 graden Celcius. Kasemier krijgt daarna nog tot windkracht 9 te verwerken. Hij gaat tweemaal plat en moet de Bylgia bijleggen om zelf bij te komen van de ergste storm die hij tot dan toe heeft meegemaakt. Dit is het moment waar Kasemier zijn hele leven naartoe geleefd heeft. En ondanks dat de emoties zo heftig zijn, vertelt hij rustig, gedetailleerd, bijna afstandelijk. Maar de euforie is er niet minder door. Ruim dertig jaar later kan zich de feitelijke details nog goed herinneren, maar het het gevoel komt niet verder dan; “Ik heb mijn droom verwezenlijkt”.
“Ik had de tocht in gedachten al tientallen keren eerder beleefd, daarom keek ik er niet tegen op. Alleen toen ik vlak bij de Kaap een ontmoeting had met het opleidingsschip de Esmeralda, was dat wel een heftig moment. Uit de mist en dwars door de storm die steeds heviger werd kwam die indrukwekkende grote vier-master voorbij zeilen. Ik ben op de knieën gegaan en heb God bedankt. Nee, ik ben niet gelovig, ik geloof niet in het hiernamaals, wel in een opperwezen en ik voelde dat die aanwezig was. Ik heb het wel’s een engeltje genoemd dat op mijn schouder zat en waarmee ik gesprekken had.”
Tijdens zijn reis voert Eilco regelmatig gesprekken met de mythische figuur, Bylgi. Zij beeldt de Noorse godin Bylgia uit waarnaar zijn schip genoemd is. In de tekeningen die Gerard Van Straaten maakte bij het verhaal van Eilco, ziet Bylgi eruit als een nimf, een engeltje zonder vleugels met een bloemenkrans in het haar. Bylgi adviseert en becommentarieerd Eilco en hij voert hele gesprekken met haar als hij alleen is. “Ik heb altijd het gevoel gehad dat iemand mij begeleidde”, zegt Kasemier, “en dat heeft niets met religie te maken.”
Kasemier heeft er 15 dagen over gedaan om Kaap Hoorn te ronden van 50 graden Zuiderbreedte, naar 50 graden Zuiderbreedte, maar dan aan de andere kant van Zuid Amerika. Het was het doel van zijn leven, zegt hij herhaaldelijk. Geen diepere filosofische gedachten gingen door zijn hoofd. Hij was te druk met de boot om zich over te geven aan overpeinzingen.
Via Australië en Nieuw Zeeland zeilt Kasemier terug naar Nederland. In IJmuiden wordt hij door duizenden mensen onthaald en in Hoog Soeren krijgt hij een rondrit in de Rolls Royce van de Koningin. Kasemier is onverholen trots en geeft ingetogen commentaar bij alle foto’s uit de stapel fotoboeken. Kasemier is een voldaan mens.
“Ik ben een van de weinige mensen die zijn droom heeft verwezenlijkt. Als je iets werkelijk wilt en dan ook werkelijk wilt, dan gebeurt het ook. Verder heb ik twee eigenschappen; doorzettingsvermogen en zelfdiscipline. Dat zijn de twee eigenschappen die mij rond de wereld gebracht hebben.”
