Daar zit een luchtje aan…!
Yvette Ross woont in Rio en schrijft voor Zeilhelden in de aanloop naar de Olympische Spelen over het leven in Rio, de eigenaardigheden van de Brazilianen en ze geeft tips aan Rio-gangers.
Nog iets minder dan twee maanden en de Olympische Spelen gaan van start. Op 6, 7, 8, 15 en 18 augustus starten respectievelijk het roeien, kanoën, zeilen, open water zwemmen en triathlon op Lagoa Rodrigo de Freitas en bij de beruchte Guanabara Bay. Ik schrijf het liefst luchtige verhalen om de mensen in Nederland vast mee op reis te nemen naar Rio en eerlijk gezegd vind ik het best lastig om deze keer de luchtigheid vast te houden want er zit wel een luchtje aan dit verhaal…
Guanabara Bay, een lagune gelegen ten oosten van Rio de Janeiro, zo’n 30 kilometer lang én breed en omringd door een sprookjesachtig kustlijn. Vanuit het vliegtuig een prachtig plaatje om te zien, maar daar houdt het dan ook wel mee op want de baai is enorm vervuild. Noem het beroepsdeformatie, maar al langere tijd volg ik de berichtgeving in het Engels, Nederlands en Portugees over de baai. Als ik in een notendop moet samenvatten wat er aan de hand is, dan zou ik dat als volgt doen: Guanabara bay heeft te kampen gehad met drie olierampen en omliggende industrie loost al decennia lang illegaal. Verder vinden rioolwater én afval inclusief kadavers hun weg naar de baai. Daarbovenop bevindt zich óók nog giftige grond op diverse plaatsen in de nabijheid van de baai en bij hevige regenval stroomt er vervuld regenwater in de rivieren die uitmonden in, jawel, de baai. Een vervuiling die over vele decennia heeft kunnen toenemen tot een schrikbarend niveau en dit heeft vanzelfsprekend een nadelig effect op het leven in het water. Zo wordt bijvoorbeeld geschat dat er nog maar zo’n 40 rivierdolfijnen leven terwijl het er vele honderden waren in de jaren tachtig. En ondanks dat het opschoonplan uit 1995 heeft gefaald, verwachtte de hele wereld een paar jaar geleden dat de vervuiling vóór de Spelen opgelost zou zijn. Althans voor 80% schoon zoals de Braziliaanse overheid had beloofd. Maar, door de economische en politieke crisis zijn de plannen wederom op de lange baan geschoven en gezien de mate van vervuiling circuleert het getal van 20 jaar als termijn waarop de baai pas weer schoon kan zijn.
In de afgelopen jaren is er veel aandacht gevraagd voor het oplossen van de extreme vervuiling en hoe korter de tijd tot de openingsceremonie, hoe meer mensen van zich laten horen. Want in die grote puinhoop wordt straks gezeild en iets verderop voor de kust van Copacabana vinden het open water zwemmen en triathlon plaats. Tijdens zeilevenementen en trainingen hebben diverse zeilers gemerkt dat hun zwaard of roer is blijven hangen in drijvend afval. Men maakt zich, naast infectiegevaar, dan ook zorgen over een oneerlijke wedstrijd, maar aan de andere kant is er het vertrouwen (door de ISAF-internationale zeilfederatie) dat het water schoon genoeg zal zijn om een zeilwedstrijd te houden.
Om ervoor te zorgen dat het water schoon genoeg is voor de Olympische Spelen, wordt er ondanks beperkte middelen toch op een aantal fronten geïnvesteerd
Om te beginnen varen er tien ecoboten in de baai die het afval aan de oppervlakte uit het water vissen, maar de rekeningen zijn sinds januari dit jaar niet betaald vanwege geldgebrek bij de staat Rio. De boten zijn nog aan het werk, maar in 2015 hebben ze het werk neergelegd vanwege het uitblijven van betaling. Verder is de riolering die uitkwam ín Marina da Gloria, de haven waar vanuit gezeild en gesurft wordt, sinds kort omgelegd en komt nu op ruim 4 kilometer uit de kust van Ipanema en Leblon op 30 meter diepte uit.
Hoewel ik relatief veraf woon van Guanabara Bay kan ik mij toch niet aan de indruk onttrekken dat het geloosde rioolwater bij vloed ook weer terug naar land komt, naar dat strand waar ik vlakbij woon. Maar misschien heb ik het mis, er zijn namelijk meer grote steden op de wereld die een vergelijkbare oplossing hebben voor hun riool. Wat wel een feit is, is dat bij vloed allerlei plastic verpakkingsafval op het strand van Leblon en Ipanema wordt gespuugd. Er zijn zelfs dagen dat het zó veel is dat een deel ook weer mee terug in zee gaat. Verder ken ik in mijn omgeving diverse mensen die huiduitslag hebben gekregen na het zwemmen in zee. Vervuiling is dus niet alleen iets van Guanabara Bay.
Op het strand lijken overigens maar weinigen zich er druk om te maken. De meeste mensen nemen het zelf ook niet zo nauw met hun eigen afval dat achteloos wordt achtergelaten ondanks de vele opvallende oranje afvalcontainers die midden op het strand staan. Maar goed, de één zijn dood is de ander zijn brood. Aan het eind van de dag struinen diverse mannen het strand af naar lege blikjes om er een paar centen mee te verdienen en de volgende ochtend komt de afvaldienst het strand ontdoen van alles wat nog is achtergebleven en, eerlijk is eerlijk, het ziet er op het oog weer schoon uit. Maar, voor iedereen die kleine kinderen heeft, zal het bekend in de oren klinken, op dat ‘schone’ strand ligt namelijk nog heel veel klein plastic afval. Voor mijn kinderen is het inmiddels een sport geworden om afval op te ruimen en dus lopen we tot grote verbazing van andere strandgasten, met handen vol plastic naar de afvalcontainers als we het strand verlaten. Want: ‘Verbeter de wereld, begin bij jezelf’ toch?
Of ik er nou goed aan doe om zo veel over Guanabara Bay te lezen, dat weet ik niet. Ik kan in ieder geval niet onbezorgd genieten van een uurtje strand met de kinderen. En hoewel ik de lokale ondernemers graag stimuleer, durf ik geen vis te kopen op de pittoreske vismarkt bij Posto 6 van Copacabana. Hier wordt vis verkocht van vissers die met kleine bootjes op zee varen om relatief dicht onder de kust te vissen. Wat vaststaat is dat deze vissers vanaf zee een prachtig uitzicht hebben op de stad en haar sprookjesachtige kustlijn. Maar, voor een nóg mooier uitzicht op de stad én goed zicht op zee om in augustus het Olympische zeilen en surfen te volgen, denk ik persoonlijk dat de Sugar Loaf een heel goede locatie is. Een verrekijker is natuurlijk wel nodig, maar over luchtjes hoef je je op die hoogte geen zorgen te maken!
