Saskia Poelman wordt wakker geschud door één van de ‘Tres Hombres’
Deze week monster ik aan op de Tres Hombres, een van de schepen van Fairtransport, traject Azoren Amsterdam. Als ik om me heen vertel over dit avontuur, is de standaard reactie een grote glimlach, gevolgd door de woorden chocola en rum. Maar waar ging het eigenlijk ook alweer om, toen drie zeilvrienden dit idee bedachten aan boord van de bark Europa 16 jaar geleden.
Ik spreek met Jorne, een van de Tres Hombres af op het strand. Ik ben wel toe aan een frisse neus, aangezien ik deze winter met mijn boot, waar ik op woon, in Amsterdam lig in plaats van Texel.
Zeelucht, heerlijk diep inademen, of kan ik dit beter laten?
Wat de schepen daar op zee aan uitlaatgassen uitstoten, komt vanzelf hier op het strand terecht. Ofwel wat meer gedetailleerd: De Nederlandse stranden liggen oostelijk van een van werelds drukste scheepvaart routes. De heersende winden op de Noordzee zijn overwegend westelijk, omdat de fronten van de depressies die over de Atlantische oceaan trekken hier allemaal overheen komen. Deze westelijke winden nemen veel uitstoot van deze schepen mee, en vooral teerdeeltjes en andere fijnstof landen in onze kustgebieden, waaronder het strand. In sommige gevallen maakt deze fijnstof, met maritieme oorsprong, 20 tot 30% van de totaal gemeten uitstoot uit, in extreme gevallen zelfs tot 80% (bron:European Environment Agency report 2013). Deze fijnstof is, volgens een ontelbaar aantal wetenschappelijke publicaties, de (mede) veroorzaker van hart en vaatziekten, kanker, dementie, alzheimer en vele andere ziektes.
Wat is eigenlijk de rol van scheepvaart in de trend van overconsumptie?
Tot in de jaren 50 werden de meeste producten nog op een arbeids intensieve manier vervoerd door middel van balen, kisten, zakken e.d., die elke keer wanneer zij in een ander vervoersmiddel geladen dienden te worden met veel handarbeid dienden te worden behandeld. Dit was duur. Bovendien waren de schepen gemiddeld 20 keer kleiner dan de huidige scheepstypen. Door de invoering van de container en de schaalvergroting van de schepen is vervoer, in theorie, ten opzichte van voor de jaren 50, bijna gratis geworden. Dit heeft een onvoorstelbare impact gehad op de wereld economie, namelijk een ultieme globalisatie. Dit wil zeggen dat een fabrikant zonder logistieke hindernissen of kosten een product kan laten fabriceren in het goedkoopste land.
Het resultaat: sinds de jaren 50 is de wereldhandel verzeventwintig-voudigd, terwijl de wereldbevolking nog niet eens verdrie-voudigd is. In 1950 werden er ruim 10 miljoen vaten zware olie per dag geproduceerd, tegenwoordig zijn dat er 97 miljoen per dag.
Denk je dat zeilers hier een andere beleving in hebben dan de andere mensen?
Sommige zeilers wellicht. Het mag duidelijk zijn dat het zeilen op zee, vooral zonder motor, de zeeman een zekere vorm van nederigheid voor de elementen en een diep respect voor de natuur kan meegeven. Of de gemiddelde zeiler zich de complexiteit van de situatie waar de mensheid zich in heeft gemanoeuvreerd realiseert, betwijfel ik. Dit geld natuurlijk niet alleen voor zeilers.
Jullie plannen zijn ontstaan in 2000, is Fairtransport geworden wat jij je er bij had voorgesteld?
Ja en nee. Het is gelukt om het vervoeren van vracht per echt zeilend vrachtschip weer rendabel te maken. Zo rendabel dat we in mijn ogen echt groots zouden kunnen uitbreiden, als we dat zouden willen… Verder heeft het zeker veel mensen geïnspireerd om een stap te zetten buiten ‘business as usual’, in dat opzicht, ja. Echter ik had gehoopt dat het bij veel meer bedrijven sneller zou aanslaan. Het heeft me ook laten inzien, dat veel bedrijven wel zeggen duurzaam te zijn, maar niet echt veranderen als het iets duurder is. ‘Green washing’ viert hoog tij, ook bij ons trouwens. Namelijk: jij monstert aanstonds aan op de Azoren, maar hoe kom je op de Azoren? In dat opzicht ben ik veel illusies armer, maar sta ik ook een stuk realistischer in het leven. Je zou kunnen zeggen dat mijn visie, door voortschrijdend inzicht en een diepe interesse, radicaal veranderd is. Ik geloof dat wij de laatste generaties zijn die echt iets kunnen doen, daarna is simpelweg de tijd op, om het tij te keren. Ook geloof ik dat het nog steeds mogelijk is om wel het verschil te maken, niet door het verwisselen van een lampje, of het bouwen van een windmolenpark… Het bedrijfsleven of de consument hebben in ieder geval de sleutel niet in handen, die sleutel heeft alleen de natuur in handen. Zolang ik adem doe ik er alles aan deze sleutel om te draaien, dit zal meer en meer lijken op revolutie dan op reformatie.
Zie je het als voor- of nadeel dat de chocola en rum haast letterlijk aan jullie kleeft?
In ieder geval maakt het duidelijk dat het om vrachtvaart gaat. Maar, inderdaad zou het leuk zijn als er meer mensen zouden zijn die: Fairtransport met normaal transport zouden associërenen het transport met motorschepen als misdadig. De rum past goed bij ‘liever (zee)lui dan moe’, en de chocola smaakt weer goed bij de rum, ik kan me slechtere associaties bedenken.
Sinds deze herfst is er een tweede schip in de vaart, de Nordlys, is er nog meer vloot uitbreiding in de planning?
We hebben nog een prototype clipper schip, een driemaster met 500 ton laadvermogen op de teken tafel liggen. We hebben echter besloten nu eerst de exploitatie van de Tres Hombres en Nordlys te optimaliseren. Misschien gaat Fairtransport in de toekomst nog wel weer schepen re-cyclen i.p.v. nieuwbouw.
In dit opzicht is het wel leuk om wat meer over de Nordlys te vertellen. Zij gaat in de Europese kustvaart varen. Zo ver noord als Noorwegen, west als de Azoren, oost als Kopenhagen en zuid als de Canarische eilanden. Ze is gebouwd in Zuid-Engeland in 1873, naar mijn weten is ze het oudste vrachtschip wat nog in de vaart is. Het komende jaar gaat ze in ieder geval wijn naar Denemarken vervoeren, maar we zoeken nog meer importeurs of exporteurs. Dus bij deze een oproep: wil je iets echt duurzaam vervoeren: charter dan de Nordlys en neem vandaag nog contact op met Fairtransport. Als we toch bezig zijn: de Nordlys Shipping Company S.A. zoekt ook nog investeerders. Dus mocht je je aandelen in Shell verkopen omdat ze waardeloos zijn geworden, door de lage olieprijs en verlies van vertrouwen door de afgelopen klimaat conferentie, dan kun je nu al voor E 1.000,= mee participeren en deel eigenaar worden van de Nordlys. Tot slot, meezeilen kan ook, bekijk het vaarschema op: www.fairtransport.eu
Wat zijn de ideeën, dromen en wensen voor de toekomst van Fairtransport?
Transport kan eigenlijk niet ‘fair’ zijn, iedereen zou zijn producten meer lokaal moeten halen, liever nog zelf verbouwen. Als het aan mij ligt gaan wij de twee schepen die we nu hebben, inzetten om deze boodschap te verbreiden. Ondertussen kunnen we dan ook nog wel wat rum, chocola, koffie en andere specialiteiten meenemen. Zodat we ook nog wel eens een kopje koffie kunnen drinken.
Na dit gesprek , ben ik een illusie armer, denk niet dat ik nog als hetzelfde mens over het Nederlandse strand loop, en heel diep inadem. Het strand waar de lucht zeven keer meer vervuild is als het Ruhrgebied. Ik was in de veronderstelling op een prachtig schoon eiland te wonen, Texel. Ik schrijf met mijn vinger het woord Fuck in de teerdeeltjes en fijnstof op het dak van mijn boot.
Volgende week zeil ik op een prachtig schip met in haar ruim cacaobonen en 48 vaten rum. Respect hoe Fairtransport verantwoordelijkheid neemt, om een gedachtegoed binnen de bestaande kapitalistische wereld te doen ontstaan. Over Zeilhelden gesproken…..
Saskia Poelman
www.fairtransport.eu
